PAMUK

Mevsim başlarında ani ısı düşmesi pamukta hastalık oranının artmasına yol açar. Bu devrede en erken görülen hastalıklar şunlardır.

Fide Hastalığı: Çeşitli mikroorganizmaların sebep olduğu bu hastalık, tohuma çimlenmeden önce veya sonra araz olduğu gibi, çıkışı müteakip genç bitkide de araz olabilir. Çökerten olarak da bilinen bu hastalık soğuk ve nemli toprakta daha çok zarar yapar.

Mücadelesi: İki türlü yapılır.

1. Kültürel Mücadele; Tohum yatağı iyi hazırlanmalı, toprak ısısı 16 ºC nin üstüne çıktığında ekim yapılmalı, kaliteli tohum kullanılmalı, derin ekim yapılmalıdır.

Kimyasal Mücadele: Tohumların havı alınmalı, tohumlar ilaçlanıp ekilmeli, çıkış sonucu fide gelişimini etkileyecek haşere tahribatı önlenmelidir.

Pamuk Kök Çürüklüğü: Kireçli topraklarda pamukta daha çok görülen bir mantar türüdür. Pamuk kök çevresini çürütüp ölüme sebep olur.

Mücadelesi: Mücadelesi oldukça zordur. Toprakta yeteri kadar organik madde bulundurmalı, toprak yeşil gübre ile takviye edilmeli, saçak köklü bitkilerle münavebe yapılmalı, tarla hazırlığı zamanında ve derince yapılmalıdır. Pamuk gelişimini hızlandırmak için dengeli bir gübreleme şarttır. Ayrıca erkenciliği teşvik edici bütün imkanlarda kullanılmalıdır.

Fusarium: Kumlu ve tınlı topraklarda yetişen pamuklarda çimlenmeden sonra bütün mevsim boyunca görülebilen mantari bir hastalıktır. Hastalık alt yaprak kenarlarının sararıp kuruması ile kendini gösterir. Zamanla bütün yapraklar dökülür. Bitki gelişemez. Kabuk soyulduğunda gövde kahverengi esmer bir görünüm arzeder.

Mücadelesi: Dayanıklı çeşit kullanılmalı, münavebeye önem verilmeli, toprakta nematod varsa imha edilmeli, tarlaya bol potasyumlu gübre verilmeli. Tarla çiftlik gübresi ile bolca gübrelenmeli, hastalıksız tohum ekilmelidir.

Verticillum: Sporları toprakta uzun süre yaşayan bu hastalık etmeni mantarlar, soğuk ve nisbi rutubeti fazla olan yerlerde ağır hasar yaparlar. Kurak ve sıcak hava, hastalığın şiddetini azaltır. Gelişmiş bitkilerde alt yapraklar benekli bir görünüm alır. Yaprak damarları arası sararır ve daha sonra dökülür. Hasta bitkilerin tarak ve elmaları dökülür. Dökülmeyen elm eler çok erken açar. Bitkinin odun dokusunda noktalar halinde siyah lekeler oluşur. Mevsim sonuna doğru bitki alt dallardan yeniden gelişmeye başlar.

Mücadelesi: Dayanıklı çeşit ekilmelidir. Küçük daneli ve saçak köklü bitkilerle münavebe yapmak hastalık şiddetini oldukça azaltır. Toprak derin işlenmeli, sık ekim yapılmalıdır. Sulama zamanı iyi tayin edilmeli, verilecek su veya gübre miktarı optimum miktarda olmalıdır. Toprak sıcaklığını arttıracak her imkan uygulanmalı. Ekim geç yapılmalı, hastalıklı pamuk ve çırçır artıkları bölgeye atılmamalıdır.

Köşeli Yaprak Lekesi: Dünyada yaygın bir bakteri hastalığıdır. Bilhassa yapraklarda görülmekle beraber dal ve elmalarda da görülebilir. Hastalık yaprak altında koyu yeşil sulu benekler halinde belirir. Daha sonra yaprak üzerinde damarlar boyunca kırmızı-kahverengi köşeli lekeler halinde görünürler. Gövde ve dalda ise siyahımsı bir leke halindedir. Elmalarda yeşil, sonraları siyah çukur lekeler oluşur. Bu lekelere mantarlar neden olur,elmalar çürür, kozalar açılmaz, açılanlarda lifler lekelidir.

Mücadelesi: Temiz tohum kullanılmalı. Bitki artıkları imha edilmeli, münavebe yapılmalı. Mukavim çeşit ekilmelidir. İlaçlı mücadele, ekim öncesi tohum ilaçlamaları şeklinde yürütülür ve koruyucu niteliktedir.

Elma Çürüklüğü: Elmalara zedeli yerlerinden girerek veya direk nüfus ederek zarar veren çeşitli türde mantarlardır. Gübreleme ve sulamanın fazla yapılması elma çürüklüğü epidemesini arttırır. Küçük lekeler halinde beliren hasar zamanla genişler. Lüleler pembe renkli, taş gibi bir hal alır. Lif kalite ve kantitesi düşer, verim azalır.

Mücadelesi: Azotlu gübrenin fazla verilmemesi, haşare tahribatının mutlak kontrol edilmesi lazımdır. Yabani ot kontrolü iyi yapılmalı. Münavebe yapmak, hastalıksız tohum kullanmak, tarla sürümünü derin yapmak, hastalık şiddetini azaltır.

Pamuk Pası: Mantari bir hastalıktır. Yaprak ve elmalarda küçük sarı, daha sonraları iri turuncu lekeler halinde görülür.

Mücadelesi: Yabani ot mücadelesi iyi yapılmalı, bakırlı ilaçlarla mücadele edilmelidir.

3.8.2 Pamuk Zararlıları ve Mücadelesi

Pamukta hasar yapan belli başlı haşereler ve mücadele yöntemleri şunlardır;

1.Tırpan Kurdu (Agrotis ipsilon): Gri renkte bir tırtıldır. Gündüzleri toprak içine saklanır. Geceleri dışarı çıkıp genç fideleri toprak yüzeyinden keserek beslenirler.

Mücadelesi: Tohum yatağı iyi hazırlanmalı, tarla yabani otlardan temizlenmeli. Ekilecek tohumlar piyasada mevcut en etkili ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.

2.Yaprak Biti (Aphis gossypii): Sarı, siyah, ve yeşil renkte 1-2 mm boyunda oval görünümlü kanatlı ve kanatsız bir zararlıdır. Yaprak altlarında genç sürgün veya taraklarda bitki öz suyunu emerek zarar yapar. Yapraklar alt yüzeyi üzerinde kırılır. Salgıladığı tatlı yapışkan madde ise açılmış kozaların kalitesini düşürür. Zenk adı ile de bilinen bu zararlı çabuk çoğalırsa da, kuru ve rüzgarlı ortamda ve 25 º C nin üstünde üremesi azalır.

Mücadelesi: Aşırı derecede gübre ve su kullanılmamalı. Tarla civarındaki yabani otlar temizlenmelidir.

3.Yaprak Piresi (Emposca spp): Yeşil, sarı, gri renkli 3-4 mm boyunda emici bir zararlıdır. Yan yan gidişi ve çekirge gibi sıçrayışı ile tanınan bu haşare bilhassa tüysüz yaprakların özsuyunu emerek bitki gelişimini engel olur. Tarak ve çiçek dökümünü arttırır.

Mücadelesi: Yapılan sürveyde 100 bitkiden alınan 100 yaprağın 30 tanesinde yaprak piresi görülürse tarımsal kuruluşların tavsiyesine uyarak ilaçlı mücadele yapılmalıdır.

4.Pamuk Piresi (Lygus Spp): Oval şekilli 6-7 mm boyunda kahve renginde bacak ve antenleri uzun, emici bir pamuk zararlısıdır. Bitkinin genç aksanlarının, tarak ve çiçeklerini emerek zarar yaparlar. Taraklar pırıltılı bir görünüm alırlar. Anormal derecede tarak ve elma dökümü olur. Taç yaprakları büzülür, kıvrılır. Taraklarda parlak noktalar halinde lekeler hasıl olur.

Mücadelesi: Kontrol edilen 100 bitkiden 15 tanesinde zararlı görüldüğünde tarımsal kuruluşların tavsiyesine uyarak o yılki en etkili ilaçla mücadele yapılmalıdır.

5.Thrips (Thrips Tabaci): Boyu 0.8 - 0.9 mm'dir. Kuru ve sıcak şartlarda pamuk bitkisine oldukça zarar verirler. Erken mevsim zararlıları olup, genç tomurcuk ve yaprakların özsuyunu emer. Emilen noktalar gümüşi bir renk alır ve yaprak uçları aşağı doğru kıvrılır.

Mücadelesi: Tarla kenarındaki yabani otlar temizlenmelidir. İlaçlı mücadele yapmak için tarlanın 5 ayrı yerinde 20 bitki incelenir, bitki başı 1 trips bulunursa, piyasadaki en etkili ilaçlı mücadele yapılır. İyi bir netice almak için 10 gün aralıkla iki ,ilaçlama yapılır.

6. Kırmızı Örümcek (Tetranychus Spp): Çok küçüktür. Erken mevsim pamuk zararlısıdır. Yaprak altında oluşan açık gri ağ tabakası ve emilen yaprakların kızarması ile tanınır. Kuru ve sıcak ortamda süratle çoğalır.

Mücadelesi: Tarla kenarındaki otların imha edilmesi gerekir. Arazide köşegen doğrultularında aralıklı 5 ayrı yerden alınan 100 yapraktan 10 tanesinde ergin ve yumurta tespit edilirse tarımsal kuruluşların tavsiyesine göre ilaçla mücadele yapılmalıdır.

7. Beyaz Sinek (Bemisia Tabaci): Bu haşare krem renginde 1mm boyunda küçük bir sinektir. Pamuk yapraklarının alt tarafındaki nimf adı verilen genç nesil yaprağın öz suyunu emerek kurutur. Salgıladığı yapışkan madde lif kalitesini düşürür. ve çırçırlanmasını zorlaştırır. Beyaz sinek sıcak-loş ortamda çabuk çoğalır.

Mücadelesi: Beyaz sinekle ilaçlı mücadele iki şekilde yapılır. Birincisi: Granül haldeki sistematik ilaçla sıra arasında toprağa verilip hemen sulanır. İkinci yöntem ise; yer aletleri veya uçakla yapılan ilaçlamadır. Toprak altı ilaçlama 35-40 gün etkisini sürdürür. İlaçlı mücadele için sürvey yapılır. Arazinin 8-10 yerinde 5-6 bitkinin alt, orta ve üst yapraklarındaki beyaz sinek miktarı satılır (sabah erken). Yaprak başına 1-2 beyaz sinek tesbit edilirse ilaçlamaya geçilir. Mücadele tarımsal kuruluşların tavsiyesi doğrultusunda olmalıdır.

8.Pembe Kurt (Pectinophora gossyhiella): Pamukta ısırarak hasar yapan tırtıllar, tarfaklar ve çiçekler açılmadan önce içeri girip erkek ve dişi organları yer. Hasar gören almalara mantari hastalıkların bulaşması verim ve kalitenin düşmesine yol açar.

Mücadelesi:

1. Kültürel Mücadele: Münavebe sistemi ile pamuk tarımı yapılmalıdır. Sertifikalı tohum kullanılmalıdır, Pembe kurt hasarı görülen tarlada pamuklar mümkün olduğu kadar temiz toplanmalı. Hasat sonu tarlada hayvan otlatılmamalıdır. Bu sağlanmazsa hasattan hemen sonra pamuk fidanları sapkeserle parçalanmalı ve tarla pullukla 25-30 cm derinlikte sürülmelidir. Pembe kurt populasyonu fazla ise, sürülen tarlanın sulanıp, bitki kalıntılarının çabuk çürümesi sağlanmalıdır. Erkenci çeşit yetiştirilmeli. Pembe kurdun yoğun olduğu tarlanın pamukları mutlaka Saw-gin'de çırçırlanmalıdır. Kütlü ve tohumluk saklanan ambarlar pembe kurt kelebeği görüldükçe ilaçlanmalıdır.
2. İlaçlı Mücadele: Pembe kurt tehlikesi olan yerlerde devamlı survey yapılmalı. Kontrol edilen her 100 bitkiden 3-4 tanesinde pembe kurt görülürse ilaçlı mücadele yumurtalarına yakın veya tırtıllar tarak ve elma içine girmeden önce ve belli aralıklarla yapılmalıdır. Pembe kurt mücadelesinde mutlaka tarımsal kuruluşlarla işbirliği yapılamalıdır.

9.Yeşil Kurt: Münavebe sistemi uygulanmalı. Hasat sonu tarladaki kör kozalar hayvan otlatma veya sap keserle imha edilmeli. Yeşil kurt mücadelesinde başarı sağlamak için, ilaçlamanın tırtıllar küçükken yapılması lazımdır. Erken devrede ilaçlama yapmak için tarlanın çeşitli yerlerinde tetkik edilen 50 bitkide 4-5 larva görülürse veya almaya yatma devresinde 50 bitkide 3-4 larva görülürse ilaçlama yapılmalıdır. Mevsim başlangıcında yumurtaların açılma zamanı tesbit edilerek yapılacak periodik ilaçlama yeşil kurdu kontrol altında tutar.

10. Pamuk Yaprak Kurdu (Preodenia litura): Mevsim sonlarına doğru görülen ve oldukça hasar yapan bir zararlıdır. Ergin bir dişi, yaprak altlarına gri kadife görünümlü 100-300 adetlik paket şeklinde yumurta bırakır.

Yumurtadan çıkan genç tırtıllar çevredeki yaprakları yiyerek süzek bir görünüm arzeder. Erginler elmaları da yer.

Mücadelesi: Tırtıllar çok genç devrede iken ilaçlı mücadele yapılmalıdır. Ergin tırtılların kontrolü zordur.

Pamuk zararlılarına karşı yapılacak ilaçlı mücadelede dikkat edilmesi gereken hususlar:

• Haşere kontrolünde geç kalınmamalıdır. Mücadele piyasada mevcut en etkili ilaç ve dozu kullanarak imkanlar dahilinde yer aletleri ile yapılmalıdır.
• Bitkinin büyüme aksamlarında hasar yapan zararlılar görüldüğü anda ilaçlı mücadeleye başlanmalıdır.
• Pamukta kullanılacak ilaçların çevredeki canlılarla yem ve gıda maddelerine zarar vermemesi lazımdır. Çevre ve hava kirlenmesi mümkün olduğu kadar önlenmelidir.
• Yabani ot ilacı atılmış bir yer aleti çok iyi bir şekilde temizlenmeden haşare kontrolünde kullanılmamalıdır.
• Yaprak altında bulunan kırmızı örümcek ve beyaz sinek gibi haşarelere karşı yer aletleri ile mücadele yaparken mutlaka yaprak altı memeleri kullanılmalıdır.
• Meralarda veya hayvan yemi ekili yerlere yakın olan pamuklar rüzgarsız havada ilaçlanmalıdır.
• İlaçlı mücadele sonunda ilaçlamada kullanılan aletler yıkanmalı, boş kutu veya torbalar imha edilmelidir.
• Herhangi bir ilaçlamaya başlamadan önce zehirlenmeye karşı ön tedbirler alınmalıdır.